اثر محدودیت رطوبتی در مراحل قبل و بعد ازظهور بساک بر برخی ویژگی‌های زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد تریتیکاله هگزاپلوئید

در این بررسی اثر محدودیت رطوبتی در مراحل قبل و بعد از ظهور بساک بر برخی ویژگی‌های زراعی، عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‌های تریتیکاله، با استفاده از طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال زراعی 82-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد مورد مطالعه قرار گرفت. عامل اصلی محدودیت رطوبتی در مراحل مختلف نمو، شامل: L1– شرایط بهینه رطوبتی، L2 – محدودیت رطوبتی از مرحله گیاهچه تا برجستگی دوگانه (مرحله رویشی)، L3 - از مرحله برجستگی دوگانه تا ظهور بساک (مرحله زایشی قبل از ظهور بساک) L4 – پس از مرحله ظهور بساک، L5 - محدودیت رطوبتی در شرایط طبیعی و یک آبیاری در مرحله ظهور بساک L6- دریافت بارندگی و یک بار آبیاری در مرحله شیری دانه. محدودیت رطوبتی با قطع آبیاری و جلوگیری از بارندگی به وسیله باران‌گیر (Rain shelter)‌ ایجاد گردید. عامل فرعی پنج ژنوتیپ تریتیکاله هگزاپلوئید (Juanillo 92 و چهار لاین امیدبخش) بود. نتایج نشان داد تنش محدودیت رطوبتی در مرحله رویشی (L2) باعث کاهش عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در واحد سطح ، ماده خشک کل در مرحله ظهور بساک و درصد باروری سنبله‌ها نسبت به شرایط بهینه (L1) شد ولی نسبت به تنش محدودیت رطوبتی در مراحل دیگر (L3 وL4 ) عملکرد دانه بیشتر بود. محدودیت رطوبتی از مرحله برجستگی دوگانه تا ظهور بساک (L3) باعث کاهش قابل توجه عملکرد و اجزای آن شد، عملکرد دانه در این تیمار نسبت به L1 به میزان 47% و نسبت به L2 ، 30 % کاهش داشت. کمترین تعداد دانه در واحد سطح در بین کلیه سطوح L به تیمار L3 تعلق داشت به طوری که در مقایسه با L1 به میزان 52% و نسبت به L2، 39% کاهش نشان داد. محدودیت رطوبتی پس از مرحله ظهور بساک (L4) علاوه بر کاهش وزن هزار دانه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ (29%) ، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پر شدن دانه و تعداد دانه در واحد سطح را نیز در مقایسه با L1 کاهش داد. آبیاری در مرحله ظهور بساک (L5) در مقایسه با آبیاری در مرحله شیری دانه (L6) کاهش کمتر عملکرد و اجزای آن را به همراه داشت. ژنوتیپ‌های شماره 3(Ardi-1/Topo1419//Erizo-9 CTY87-852) و شماره 4(Cargo/Ibex//Civet#2) کمترین شاخص حساسیت به تنش محدودیت رطوبتی و بالاترین عملکرد را در شرایط بهینه داشتند.